Wypalenie rodzicielskie: jak wspierać rodziców
Wypalenie rodzicielskie jako termin po raz pierwszy pojawiło się w latach 80., ale popularność zyskało dopiero w XXI wieku. Analogia do wypalenia zawodowego nie jest tu przypadkowa i przekłada się na lepsze zrozumienie problemów, z jakimi mierzą się rodzice. Coś, co jeszcze nie tak dawno było częstokroć indywidualnym dramatem rodziców, skrywanym za domowymi drzwiami, dziś staje się tematem publicznym. A szersza świadomość problemu może przełożyć się na jego sprawniejsze rozwiązanie. Zwłaszcza w Polsce – kraju najbardziej wypalonych rodziców na świecie!
Co to wypalenie rodzicielskie?
Wypalenie rodzicielskie to stan emocjonalnego, mentalnego oraz fizycznego wyczerpania w związku z posiadaniem dzieci. Pojęcie zyskało popularność wraz z badaniami Isabelle Roskam i Moiry Mikołajczak (2020), które wyszczególniają 4 wymiary wypalania się rodziców: wyczerpanie emocjonalne, poczucie kompromitacji, utrata przyjemności z bycia rodzicem oraz emocjonalny dystans do dzieci.
Przyjrzyjmy się tym wymiarom po kolei.
Wyczerpanie emocjonalne rodziców
Brak cierpliwości i sił do codziennej opieki nad dzieckiem, poczucie ciągłego zmęczenia i ciężaru jakim stało się rodziecielstwo, często poczucie straty (za dawnym życiem, za wolnym czasem, karierą), ograniczona zdolność do budowania pozytywnej relacji z dzieckiem.
Utrata przyjemności z bycia rodzicem
Feeling of being fed up/ loss of accomplishment in parental role – czyli zmęczenie wiążące się z brakiem przyjemności, rozumianej jako ogólny zestaw pozytywnych emocji związanych z rodzicielstwem: budowania radosnych chwil razem, satysfakcji, planowania przyszłości. Ta przyjemność może być nie odczuwana lub też nie dostrzegana przez rodzica.
Poczucie kompromitacji
Contrast in parental self: “Nie jestem już takim rodzicem, jak kiedyś. Miałem być innym. Kiedyś byłem pełen energii i zaangażowania, planowałem, dokształcałem się, byłem bardziej cierpliwy, teraz poświęcam dziecku mniej czasu i uwagi. Źle mi z tym, dałem ciała.”
Emocjonalny dystans do dzieci
Ograniczanie relacji rodzic-dziecko do spraw podstawowych, zaspokajanie minimalnych potrzeb i wymaganego zaangażowania, utrata poczucia więzi, machinalność, chłód, czasem bezduszność czy traktowanie dziecka jako ciężaru.
Z czego się bierze i kogo dotyka wypalenie rodzicielskie?
Wypalenie rodzicielskie dotyczy osób, dla których trudy rodzicielstwa okazują się być ponad indywidualne możliwości (zasoby). Każdy z rodziców ma inne zasoby: psychiczne, kompetencyjne, kulturowe, fizyczne, finansowe, mieszkaniowe, relacyjne – zarówno z partnerem/partnerką, jak i rodziną, która może różnorako wspierać w wychowaniu dziecka. Wszystkie te elementy mogą przełożyć się na moment i skalę wyczerpania rodzicielskiego.
Jednocześnie wyczerpanie dotyka częściej matki niż ojców. Wiąże się to m.in. z presją społeczną, zwłaszcza z wyidealizowanymi obrazami, jakie dominują w social mediach.
Jak komentuje prof. M. Mokolajczak: Na rodziców wywierana jest silna presja, ale bycie idealnym rodzicem jest przecież niemożliwe. Takie próby mogą prowadzić właśnie do wyczerpania. Nasze badania pokazują, że coś, co daje rodzicom szansę naładowania baterii, jest też dobre dla dzieci. […] Jeśli za bardzo starasz się robić to, co trzeba, w końcu zaczniesz robić to, czego nie należy. Nadmierna presja na rodziców może doprowadzić do wyczerpania, co może mieć druzgocący wpływ i na rodzica, i na dzieci„. [źródło]
Częściej wypalają się osoby wychowane w kulturach indywidualistycznych niż kolektywnych oraz członkowie rodzin nuklearnych względem wielopokoleniowych.
Częściej mierzą się z nim perfekcjoniści (“nieprzystosowawczy perfekcjonizm”), neurotycy i introwertycy oraz generalnie osoby o słabszych kompetencjach emocjonalnych (inteligencji emocjonalnej). Wypalenie może się wiązać zarówno z utratą wizji kariery, jak i po prostu słabą sytuacją finansową.
Szczególnego rodzaju czynnikiem są problemy zdrowotne dziecka, zwłaszcza niepełnosprawność.
W jakich krajach najczęściej pojawia się wypalenie rodzicielskie?
Badania Roskam i Mikołajczak prowadzono w latach 2018-2019 obejmując 42 kraje. Głównie internetowe ankiety wypełniło ponad 17 tysięcy rodziców (w tym ponad 12 tys. matek). Dokładne wyniki znajdziecie tutaj: źródło.
10 krajów o najwyższym średnim poziomie wypalenia rodzicielskiego to:
- Polska
- Belgia
- Szwajcaria
- Egipt
- Kanada
- USA
- Finlandia
- Burundi
- Rosja
- Francja
Do krajów o najmniejszym stopniu wypalenia rodzicielskiego zaliczają się:
- Tajlandia
- Kuba
- Chiny
- Urugwaj
- Wietnam
Poniższa mapa przedstawia odsetek rodziców o największym stopniu wypalenia – wypalonych do stopnia wręcz uniemożliwiającego pełnienie roli rodzica. Ponad poziomem 7 procent znajduje się Polska, USA, Belgia i Szwajcaria.
Źródło mapy: Parental Burnout Around the Globe: a 42-Country Study
Do czego prowadzi wypalenie rodzicielskie?
Wypalenie rodzicielskie może objawiać się między innymi:
- symptomy depresji
- chroniczny stres i napięcie
- konfliktowość, agresja, przemocowość – w codziennym życiu, w relacji z partnerem/partnerką, a także wobec dziecka
- chaotyczność
- problemy ze snem
- zaniżona samoocena i poziom satysfakcji: z życia i związku
- ucieczkowość, w tym myśli o porzuceniu rodziny czy wręcz samobójstwie
Jak sprawdzić poziom wypalenia rodzicielskiego?
Wspomniane autorki badań nad wypaleniem rodzicielskim – I. Roskam, M. Mikolajczak oraz M-E. Brianda – operowały w swoich analizach kwestionariuszem Parental Burnout Assessment, który może służyć także w indywidualnej ocenie każdego rodzica. Więcej tutaj: The Parental Burnout Assessment (PBA). Polecamy też ten quiz.
Jak sobie radzić z wypaleniem rodzicielskim?
Jak wspomnieliśmy, wypalenie rodzicielskie wiąże się przede wszystkim z indywidualnymi zasobami danego rodzica. Wiele z tych zasobów można budować: większym wsparciem i zaangażowaniem rodziny, wzmacnianiem kompetencji (wiedza wychowawcza, wsparcie psychologiczne, edukacja) i właściwej samooceny (w tym ograniczenie toksycznych wzorców).
Wypalenie rodzicielskie a działanie Kava Kava
Kava nie buduje osobistych zasobów rodzica, ale może być ważnym wsparciem w łagodzeniu objawów wypalenia rodzicielskiego. Jak?
- Kava to większa cierpliwość (wyciszenie układu nerwowego, oddziaływanie na GABA).
- Kava to więcej energii i satysfakcji na co dzień (jako inhibitor MAO umożliwia podnoszenie się poziomów dopaminy i serotoniny) Więcej tutaj.
- Kava to lepszy sen [więcej]
- Kava to lepszy nastrój, dystans i dobry humor!
- W końcu Kava to świetna alternatywa dla alkoholu, który wypalonym rodzicom może się wydawać formą odskoczni,
strona główna
Kava sklep online
Zdjęcie: Hollie Santos / Unsplash.com
